Deze nieuwsbrief is dit keer geschreven in samenwerking met Eva de Goeij - zij leverde wetenschappelijke input en checkte de feiten. 

Seks loopt als een rode draad door al Eva’s werk. Ze is onderzoeker bij @Avahelpt, expert seksuele gezondheid en aanjager van feministische initiatieven zoals de Abortusbuddy’s. Ook is ze freelance spreker. Volg haar op Instagram, connect op LinkedIn of check evadegoeij.com. 

Naar aanleiding van mijn stuk van afgelopen week over drie belangrijke ontwikkelingen in de reproductieve zorg voor vrouwen, wilde ik deze urgente follow up schrijven. Uit de reacties op dat stuk – twijfels over de bijwerkingen van het anti-hormoon van progesteron in de hormoonvrije pil, scepsis over de mogelijke lange termijn effecten van de anticonceptiesluis – bleek maar weer hoe belangrijk het is dat vrouwen volledig en goed worden geïnformeerd over de opties die ze hebben.

En precies dát is wat succesvolle anticonceptie voor mij betekent: een persoonlijke keuze kunnen maken, op basis van goede informatie, die klopt bij jouw leven (op dat moment) en jouw lichaam.

Maar verkeerde aannames — als onverantwoordelijke vrouwen maken onverantwoordelijke keuzes — zitten die volledige voorlichting vaak in de weg. Ze zitten in kleine hoekjes en zijn soms zo subtiel dat we niet eens doorhebben dat ze bepaalde misvattingen versterken. 

Van de hormoonpil werd ik mentaal instabiel, de koperspiraal geperforeerde mijn baarmoederwand en van de kalendermethode raakte ik onbedoeld zwanger. Toen ik afgelopen weekend in de Volkskrant las over onderzoek naar de revolutionaire anticonceptiesluis van Nederlandse bodem, maakte mijn hart dan ook een sprongetje. Hoog tijd. Toch zijn we er nog niet. Medische innovaties als deze hebben nog jaren nodig voordat ze echt beschikbaar zijn — als ze al slagen voor alle testen. 

Al lezend stuitte ik wel op een subtiele maar veelzeggende misvatting, de journalist stelde: "Eén op de zeven jonge vrouwen blijkt inmiddels een 'natuurlijke', onbetrouwbare vorm van anticonceptie te gebruiken (..)". Natuurlijke anticonceptie wordt gezien als onbetrouwbaar. Er wordt dus gezegd: die beschermt niet goed tegen zwangerschap. Deze misvatting moet rechtgezet worden als we een écht eerlijk gesprek willen hebben over de opties die vrouwen hebben voor anticonceptie.

Ben je arts of hulpverlener? Deze week verscheen in het vakblad voor huisartsen een interessante beschouwing over natuurlijke anticonceptie in de spreekkamer: van scepsis naar serieuze keuze. Zeker de moeite waard als je er meer over wilt weten — het staat vol met betrouwbare info en praktische, onderbouwde tips.

Lees mijn stuk over vooruitgang in de reproductieve zorg voor vrouwen als betalend lid. Upgrade je abonnement en ontvang twee keer per week een Vrouw’en stuk. De komende maand Voorbij de deeltijdprinses – een nieuwe kijk op werken en zorgen met Ragna Heidweiller, expert genderongelijkheid,  Nina’s boekenclub. In de chat bespreken we Het beladen huis van Christien Brinkgreve en column: Hoe heter de fantasie, hoe langer je elkaar trouw blijft.

Get 7 day free trial

Natuurlijke anticonceptie is niet per definitie onbetrouwbaar

Hoe zit dat precies? Natuurlijke anticonceptie is een verzamelnaam voor methoden waarbij vruchtbare dagen worden ingeschat en onbeschermde seks dan wordt vermeden. Zo heb je bijvoorbeeld de kalendermethode, waarbij mensen hun menstruaties bijhouden, en zo ongeveer weten wanneer ze ovuleren. Kenniscentrum Rutgers vond dat geen hormonen willen gebruiken, bijwerkingen van andere methoden en meer verbondenheid met het eigen lichaam en de cyclus, een belangrijke rol spelen in de keuze voor natuurlijke methoden. 

Het is begrijpelijk en behulpzaam dat artsen onderscheid maken tussen verschillende methoden – het is hun taak om vrouwen goed te informeren, ook over het risico op zwangerschap. En elke anticonceptiemethode voorkomt zwangerschap in meer of mindere mate. Logisch dus dat er onderscheid wordt gemaakt tussen meer betrouwbare en minder betrouwbare methoden.

De kalendermethode bijvoorbeeld, geeft inderdaad een relatief lage bescherming tegen zwangerschap: volgens World Health Organization (WHO) wordt circa 15% van de vrouwen in het eerste jaar zwanger. Ik was één van die 15%. De symptothermale methode daarentegen, waarbij naast cycluslengte ook temperatuur en cervixslijm worden meegenomen om de vruchtbare dagen te voorspellen, heeft hogere bescherming tegen zwangerschap. Hoewel er minder onderzoek is gedaan naar de symptothermale methode dan naar de pil, laten de bestaande studies zelfs vergelijkbare beschermingspercentages zien. Wel is het zo dat het gebruik van de symtothermale methode toewijding vraagt. Het dagelijks monitoren en registreren van je temperatuur en cervixslijm maakt dat deze methode vooral werkt voor gemotiveerde gebruikers.

Kennis ontbreekt

Ondanks de verschillen wordt alle natuurlijke anticonceptie vaker onder één noemer geschaard als 'onbetrouwbaar'. Dat klopt dus niet. Wat wél klopt, is dat onze kennis om deze methodes goed toe te passen vaak ontbreekt – zowel bij mannen als vrouwen. Uit recent onderzoek blijkt dat vier van de vijf jonge mannen niet weet dat menstruatie de maandelijkse afstoting van het baarmoederslijmvlies is. En veel jonge meiden weten niet goed wat normaal is bij menstruatie: 67% van de meiden met heel veel bloedverlies denkt dat dat normaal is, terwijl het soms een teken is van een probleem. Ook weten veel jongeren niet wanneer een vrouw vruchtbaar is. Geen wonder dus dat hardnekkige misverstanden over je vruchtbaarheid regelen blijven bestaan.

Niet iedereen die anticonceptie gebruikt, wil per se niet zwanger worden

Bij het praten over anticonceptie gaat het vaak over ‘de risico op zwangerschap’, alsof die altijd ongewenst zou zijn. Maar uit recent onderzoek van Rutgers blijkt dat het niet zo zwart-wit ligt: 6 op de 10 vrouwen die natuurlijke methoden gebruiken, staan er neutraal of zelfs positief tegenover als zij zwanger zouden raken — ook ik dacht destijds zo, toen ik de kalendermethode gebruikte en zwanger raakte van Josie. Voor 4 op de 10 zou een zwangerschap wel (heel) vervelend zijn. Aangezien 1 op de 7 jonge vrouwen een natuurlijke methode gebruikt, betekent dat omgerekend dat ongeveer 1 op de 20 risico loopt op een ongewenste zwangerschap. Toen Mart en ik samen voor een abortus kozen, hoorde ik bij dat percentage.

Nog een misvatting

Natuurlijke methoden zouden de stijgende abortuscijfers kunnen verklaren. Maar hier is geen bewijs voor, stelden ook onderzoekers Jenneke van Ditzhuijzen en Wieke Beumer samen met Alina Chakh van belangenorganisatie Ava in NRC. Waar komt die stijging dan vandaan? Eén mogelijke, voor de hand liggende verklaring is de verruiming van de begrippen ‘zwangerschap’ en ‘abortus’, zoals emeritus hoogleraar Trudy Dehue ook betoogt. Zwangerschappen worden steeds vroeger ontdekt — en dus, indien niet gewenst, ook eerder afgebroken. Zwangerschappen die eerst spontaan zouden eindigen met een miskraam, worden nu vaker al heel vroeg ontdekt en afgebroken. Die afbrekingen worden nu ook bij de abortuscijfers opgeteld. Een interessant feitje uit Trudy Dehue’s boek over de geschiedenis van zwangerschap: vóór de komst van de zwangerschapstest noemden we het afbreken van een zwangerschap geen abortus, maar ‘het opwekken van de maandstonden’.

Terug naar de natuurlijke anticonceptie: die verdient een eerlijkere plek in het maatschappelijke gesprek. Effectiviteit is belangrijk, maar niet het hele verhaal. Wat telt, is keuzevrijheid, goede informatie en methoden die passen bij het leven en lichaam van de gebruiker.

Door genuanceerde informatie te geven over de effectiviteit in plaats van alle natuurlijke methoden op één hoop te gooien — creeëren we een breder aanbod — in een veld waar vrouwen het te lang met te weinig opties hebben moeten doen. En niet onbelangrijk kunnen we af van het idee dat onverantwoorde vrouwen onverantwoorde keuzes maken. Een realistisch beeld bieden van de verschillende vormen van natuurlijke anticonceptie is een goed begin.

Ben jij nou, net als ik, zoekende naar welke optie het beste voor jou zou kunnen werken? Check de organisatie Ava, die organiseert o.a. voorlichtingsavonden over anticonceptie en abortus. Ook kun je ze volgen: @Avahelpt op Instagram. Verder is Sensiplan een betrouwbare partij om meer te leren over de symptothermale methode. Ik ga me in ieder geval inschrijven, terwijl ik de Zoely-pil en Implanon (hormoonstaafje) ook als opties verken. 

Vond je dit een goed stuk? Deel het als note in Substack of op Instagram. Hoe meer mensen dit lezen — hoe breder de boodschap wordt uitgedragen.

Share Vrouw'en

Laat me vooral ook weten wat je vond in een reactie hieronder:

Leave a comment